Polskie firmy rodzinne w obliczu pandemii. Wnioski z badania PwC

Jak zmieniły się priorytety przedsiębiorstw rodzinnych w okresie pandemii COVID-19? Czy ostatni rok zmienił sposób prowadzenia działalności, podejścia do zarządzania firmą czy planowania sukcesji?

Między innymi na te pytania pozwala znaleźć odpowiedź, opublikowany wiosną 2021 roku przez firmę doradczą PwC raport prezentujący wyniki Badania Firm Rodzinnych, zarówno tych polskich, jak i zagranicznych. Wywiady z przedsiębiorcami z 87 krajów zostały przeprowadzone jesienią 2020, a więc w okresie, gdy liczba zakażeń COVID-19 wzrastała i panowały dość restrykcyjne obostrzenia. Pomimo tego, polscy respondenci, czyli właściciele i członkowie zarządów firm rodzinnych, wykazali się dużym optymizmem, ponieważ aż 77% z nich spodziewało się wzrostu swoich biznesów w roku 2021 (w porównaniu do 65% firm na świecie). Pokrywa się to z opiniami wielu ekonomistów, którzy na drugą połowę bieżącego roku przewidują mocne odbicie w gospodarce. Warto podkreślić, że są to tylko prognozy, a ich urzeczywistnienie zależy od wielu czynników, w tym przede wszystkim od tempa szczepień i poziomów zakażeń w poszczególnych krajach, a co za tym idzie znoszenia lub wprowadzania restrykcji sanitarnych, które w mocnym stopniu oddziałują na biznes.

Ciekawe wnioski dostarcza analiza głównych priorytetów firm rodzinnych. Podczas gdy kilka lat temu największym wyzwaniem była umiejętność zachowania w firmie kluczowych pracowników oraz przyciągnięcia najlepszych i wykwalifikowanych specjalistów, to z aktualnego badania wynika, że priorytetem polskich firm rodzinnych jest zwiększenie kompetencji cyfrowych i wykorzystanie nowych technologii. Takie odpowiedzi wskazało około 2/3 respondentów w Polsce, podczas gdy na świecie były to priorytety dla połowy ankietowanych. Pokazuje to, że polscy przedsiębiorcy mają świadomość wyzwań długoterminowych, z jakimi będę się musieli mierzyć, ale jednocześnie pandemia koronawirusa pokazała, że transformacja cyfrowa jest procesem nieuniknionym, który został znacznie przyspieszony w ostatnich miesiącach. Polskie firmy rodzinne zdają sobie sprawę, że wykorzystanie nowych technologii i danych nie jest już opcją, ale pozycją obowiązkową w rozwoju ich działalności, a tylko 33% biorących udział w badaniu jest zdania, że ich organizacja ma solidne kompetencje cyfrowe. Pozostali ankietowani planują inwestować w narzędzia wspierające kontakt z klientem – marketing, sprzedaż, obsługa – oraz usprawniające działanie firmy czy też automatyzujące procesy wewnątrz organizacji (back-office).

Wśród najczęściej wskazywanych priorytetów na kolejne lata, oprócz nowych technologii, znalazły się także wprowadzenie nowych produktów i usług oraz wchodzenie na nowe rynki/segmenty klientów. Wydaje się, że rodziny założycielskie klucza do sukcesu upatrują właśnie w dywersyfikacji. W ciągu najbliższych 5 lat tylko 13% z nich widzi swoją firmę jako skoncentrowaną na jednym rodzaju działalności. Ostatni rok pokazał dobitnie, że dzięki dywersyfikacji wiele firm potrafiło przetrwać trudny dla siebie okres związany z kolejnymi ograniczeniami w prowadzeniu biznesu i zmienionymi w tym czasie zachowaniami klientów. 

Analiza hierarchii priorytetów firm rodzinnych w Polsce i na świecie, przedstawiona w raporcie Family Business Survey 2021, pokazuje także odmienne podejście w kwestii zaangażowania kolejnego pokolenia w sprawy firmowe. Tylko 13% polskich respondentów, w porównaniu do 24% na świecie, wskazuje wśród swoich priorytetów zwiększenie zaangażowania członków kolejnego pokolenia w podejmowanie decyzji i zarządzanie. Wynika z tego, że w momencie przeprowadzania badania i trwających ograniczeń związanych z Covid-19 sukcesja nie była głównym priorytetem dla właścicieli, gdyż ważniejszymi tematami były ochrona podstawowej działalności, wykorzystanie nowych technologii czy dostosowanie modelu biznesowego do zmieniających się warunków rynkowych. Niezależnie od tych wyników, aż 60% przedsiębiorców, którzy wzięli udział w badaniu, spodziewa się, że za 5 lat firmą będzie zarządzać drugie pokolenie rodziny. Co przedstawiciele kolejnego pokolenia robią dzisiaj? Z wywiadów wynika, że w 60% przypadków już pracują w rodzinnej firmie - albo są członkami kadry zarządzającej albo pracują w innej roli – a w 40% przypadków nie angażują się w życie firmy, co jest wynikiem zbliżonym do globalnego. 

Warto podkreślić, że temat sukcesji - tak istotny z punktu widzenia ciągłości biznesu rodzinnego - w wielu organizacjach nadal nie jest czytelny i rodzi wiele niepewności. Tylko 23% polskich firm potwierdza, że ma ogłoszony plan sukcesji (w porównaniu do 30% na świecie), a jedynie 47% wskazuje, że rodzina regularnie rozmawia na temat firmy (w porównaniu do 66% na świecie). Być może obawy związane z sukcesją wynikają z tego, że tylko 40% respondentów uważa, że rodzina jest zgodna co do kierunku rozwoju firmy (58% w przypadku ankietowanych z innych krajów). Co ważne w tym kontekście, 1 stycznia 2022 r. w polskim porządku prawnym ma pojawić się możliwość zakładania przez firmy rodzinne fundacji, umożliwiając polskim przedsiębiorstwom kompleksowe zaplanowanie sukcesji. 

PwC fl c

Badanie PwC koncentrowało się także na wpływie przedsiębiorstw rodzinnych na społeczeństwo i środowisko. Z analizy wynika, że polskie firmy wpisują się w globalny trend stawiania na kwestie związane z ESG (Environmental, Social and Corporate Governance), czyli ład środowiskowy, społeczny i korporacyjny. 67% polskich ankietowanych wskazało, że ich firmy angażują się w działania na rzecz społeczności lokalnej lub tradycyjną filantropię (74% w przypadku odpowiedzi globalnych), a 50% uważa, że firmy rodzinne mogą stać się liderami w zakresie zrównoważonego rozwoju w biznesie. W raporcie PwC możemy przeczytać , że świadomość środowiskowa oraz chęć aktywnego przeciwdziałania zmianom klimatycznym staje się coraz ważniejsza dla przyszłych i obecnych uczestników rynku pracy i konsumentów w Polsce. Firmy dostrzegają potencjał w zakresie zrównoważonego rozwoju, chociaż jednocześnie połowa z nich uważa, że kluczowa w tym obszarze jest rola rządu i regulacji państwowych oraz międzynarodowych.

Badanie Firm Rodzinnych dostarcza interesujących obserwacji i pozwala spojrzeć na własne przedsiębiorstwo w szerszym, globalnym kontekście. W Polsce wiele firm rodzinnych stoi właśnie u progu sukcesji, a trwająca na całym świecie pandemia COVID-19 spowodowała przyspieszenie zmian technologicznych i rynkowych, dlatego dziś współpraca pokolenia założycieli i sukcesorów zdaje się być jeszcze ważniejsza dla rozwoju tych rodzinnych biznesów. W zachodniej Europie jest wiele przykładów biznesów rodzinnych, które zwiększyły znacząco swoją wartość po przejęciu zarządzania przez drugie i kolejne pokolenie, czego należy także życzyć polskim przedsiębiorcom. 

 pwccccc

Borys Malinowski - Dyrektor PwC Polska

Opracowane na podstawie raportu Family Business Survey 2021 - Badanie Firm Rodzinnych. Family Business Survey to globalne badanie już po raz 10 przeprowadzane wśród kluczowych decydentów w firmach rodzinnych z 87 krajów na świecie. Badanie służy poznaniu opinii firm na temat najważniejszych bieżących zagadnień. Więcej informacji oraz wyniki globalne można znaleźć pod linkiem https://www.pwc.pl/pl/publikacje/badanie-firm-rodzinnych-2021.html

pwwccc