Perfekcjonizm, a anankastyczne zaburzenie osobowości. Jak nie przekroczyć granicy?

Już od najmłodszych lat stawiane są przed nami wyzwania, którym trudno sprostać. Nasze otoczenie ma określoną wizję tego, jak powinniśmy się zachowywać, jak wyglądać czy wypowiadać. Jeśli w porę sobie tego nie uświadomimy i nie powiemy "STOP" - wpadniemy w pułapkę. Chcąc zaspokoić oczekiwania - obudzimy w sobie perfekcjonistę.

WADA CZY ZALETA?
Często za zamkniętymi drzwiami słyszymy słowa:
"- Jaka jest Pani/Pana największa wada?

- Perfekcjonizm."

Brzmi znajomo, prawda? Mówimy o swojej nadzwyczajnej skrupulatności jako o czymś niepożądanym. Jednak doskonale zdajemy sobie sprawę z tego, że jest to cecha mile widziana przez pracodawców. Dlatego nie wstydzimy się jej na rozmowach kwalifikacyjnych. Mało tego, chętnie się nią chwalimy.

W takim razie jak to jest? Perfekcjonizm jest wadą czy zaletą? Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna.
Z jednej strony bycie perfekcjonistą niesie za sobą liczne korzyści. Najwyższe stanowiska zajmują często właśnie perfekcjoniści. W swoim otoczeniu są cenieni za dokładność i wysokie ambicje, a także motywację do pracy. Są ostrożni, dzięki czemu nie podejmują pochopnych decyzji, a co za tym idzie, popełniają mniej błędów.
Z drugiej strony perfekcjonizm może utrudniać życie. Czas pracy znacznie się wydłuża, ze względu na ciągłe sprawdzanie i poprawianie zadań. Stawianie przed sobą coraz wyższych oczekiwań może doprowadzić do przemęczenia i wypalenia zawodowego, a nie sprostanie narzuconym celom obniża poczucie własnej wartości. Wyżej wspomniana ostrożność może przyczynić się do problemów z zaufaniem, co skutkować będzie problemami w relacjach ze współpracownikami i najbliższymi. Nadmierny perfekcjonizm prowadzić może również do problemów natury psychicznej, takich jak depresja, zaburzenia odżywiania czy zaburzenia osobowości.

ANANKASTYCZNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI (OCPD)
Inaczej obsesyjno-kompulsyjne zaburzenie osobowości. To krok dalej. Perfekcjonizm w swoim najwyższym stadium. Osoby anankastyczne obawiają się utraty kontroli nad sytuacją, trudno im się rozluźnić, podejmować spontaniczne decyzje. Często planują wszystko co do minuty. Ich życie zawodowe i prywatne musi być uporządkowane. Tylko wtedy czują się dobrze. Narzucają nierealne wymagania nie tylko na siebie, ale także na swoich bliskich. Trzymają się wyznaczonych reguł i boją się wyjść poza schemat. Gdy ktoś z ich otoczenia nie wpisuje się w sztywne ramy ich działania, doprowadza ich to do złości.
Szacuje się, że OCPD ma od około 2 do 8% ludzi na świecie. Przy czym problem ten w większej części dotyka mężczyzn i często mylony jest z zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi (OCD). Są to jednak dwie zupełnie różne dolegliwości. Osoby dotknięte OCD najczęściej zdają sobie sprawę z tego, że ich obsesje są irracjonalne, podczas gdy osoby anankastyczne żyją w przeświadczeniu, że postępują w najlepszy możliwy sposób.

"PRACOWNIK IDEALNY"
Osoby z anankastycznym zaburzeniem osobowości uwielbiają sytuacje biznesowe. Są dla nich idealną okazją, aby pokazać się z jak najlepszej strony oraz przedstawić swoje osiągnięcia w szerszym gronie. Mają wtedy pewność, że ich wysiłek zostanie doceniony, być może nawet nagrodzony.
Ponadto osoby anankastyczne w pracy zawsze dają z siebie 100%, często kosztem czasu wolnego i relacji rodzinnych. Pną się po szczeblach zawodowej drabiny z niezwykłą prędkością, zostawiając w tyle swoich współpracowników. To popycha ich do tego, aby zdobywać więcej i szybciej, przez co zupełnie zatracają się w swoim dążeniu do ideałów.

KIEDY POWINIENEŚ SIĘ ZANIEPOKOIĆ?
Jeśli określasz się mianem perfekcjonisty, powinieneś z uwagą obserwować swoje zachowania i przyzwyczajenia, aby nie doprowadzić do rozwoju anankastycznego zaburzenia osobowości. Poniżej przedstawię ci te z nich, które powinny zapalić w twojej głowie czerwoną lampkę.
Wciąż myślisz, planujesz, trudno ci "wrzucić na luz" w pracy czy poza nią. Każde odstępstwo od harmonogramu jest dla ciebie stresujące.
Odczuwasz silny niepokój w sytuacjach towarzyskich w obawie, że nie jesteś w stanie kontrolować ich przebiegu.
Odczuwasz silną potrzebę bycia doskonałym we wszystkim. Osiągnięcie mistrzostwa w jednej dziedzinie to dla ciebie za mało, chciałbyś znać się na każdym zagadnieniu.
Nie jesteś w stanie dokończyć zadania, ponieważ wciąż doszukujesz się czegoś do poprawy (np. drobinka kurzu na półce, którą wytarłeś przed chwilą, czy niemożność dokończenia pracy magisterskiej, bo wciąż wydaje ci się niekompletna).
Unikasz dzielenia się swoimi zadaniami, w obawie, że inni ludzie nie wykonają ich zgodnie z twoim planem i oczekiwaniami.
Osoby z najbliższego otoczenia zarzucają ci pracoholizm.
Masz trudności z wydawaniem pieniędzy, obsesyjnie je gromadzisz na wypadek katastrofy.

JAK ŻYĆ Z OSOBĄ ANANKASTYCZNĄ?
Zawiązanie i utrzymanie bliskiej relacji z osobą anankastyczną może okazać się sporym wyzwaniem. Kontrolowanie siebie i najbliższego otoczenia, przekonanie o jedynej, słusznej prawdzie i wygórowane wymagania mogą przyczynić się do wielu spięć. Jak sobie z tym poradzić?
Jeśli chcesz trwać w relacji z osobą anankastyczą, wskazane będą duże pokłady wyrozumiałości. Pamiętaj, że nie musisz godzić się na wszystko, czego wymaga od ciebie partner/członek rodziny/przyjaciel. Staraj się zrozumieć, ale nie próbuj dostosować się na siłę.
Osobowość anankastyczną charakteryzuje trudność w mówieniu o swoich słabościach, nie jest im również łatwo zaakceptować czyjeś wsparcie. Dlatego musisz wykazać się cierpliwością, oferując bliskiej osobie pomoc.
Aby jednak zbudować trwałą i zdrową relację z nadmiernym perfekcjonistą, psychoterapia może okazać się konieczna.

JAK ODZYSKAĆ RÓWNOWAGĘ
Uświadomienie sobie problemu to pierwszy i zarazem najtrudniejszy krok. Jeśli udało ci się go postawić, kolejne z pewnością przyjdą znacznie łatwiej.
Odzyskiwanie równowagi zacznij od psychoterapii. Będzie niezbędna, abyś mógł dotrzeć do przyczyn swoich problemów i wyciągnąć wnioski z popełnionych błędów. Pomoc specjalisty na pewno pomoże ci w przepracowaniu niepożądanych zachowań. Nauczysz się także akceptować swoje słabości. Łatwiej będzie ci budować relacje oparte na wzajemnym szacunku.
Staraj się znajdować rzeczy, które cię relaksują. Naucz się technik świadomego oddechu czy medytacji. Pozwól działać również swojej kreatywności - rysuj, komponuj muzykę, maluj, fotografuj. Daj sobie przestrzeń na odpoczynek. Wyluzuj. Początki nie będą łatwe, jednak z czasem pokonasz swojego wewnętrznego perfekcjonistę i wyjdziesz poza ramy.