CIENKA GRANICA MIĘDZY PRACOWITOŚCIĄ A PRACOHOLIZMEM

Bardzo często patrząc na zachowanie naszych współpracowników zastanawiamy się, czy są oni tak bardzo pracowici, czy może dopadł ich już pracoholizm. Umiarkowanie potrzebne jest bowiem i w tym względzie. Psychologie szacują, że 5% pracowników może być pracoholikami. Ponieważ nie jest to duży odsetek, często problem jest bagatelizowany.

CZYM JEST PRACOHOLIZM?

Pracoholizm, często mylony jest z pracowitością, nie ma jednak wiele wspólnego z liczbą godzin spędzanych w pracy. Pracoholik to osoba patologicznie skoncentrowana na pracy, o niskiej samoocenie, dlatego bierze na siebie kolejne obowiązki tylko po to, by spełnić oczekiwania szefa.

Pracoholizm polega na braku kontroli nad czasem poświęcanemu pracy oraz obsesyjnym myśleniu o niej. Stał się jednym z poważniejszych problemów końca XX wieku i do dziś jest widoczny. Dążenie do zdobycia uznania i prestiżu to jeden z powodów silnego zaangażowania się w wykonywaną pracę.

Są jednak takie osoby, które tracą kontrolę z innych powodów. Ucieczka od samotności, nieudanego związku, problemów, szukanie przyjemności w pracy, a nie w życiu poza nią, poświęcanie się jej pod przykrywką odpowiedzialności – oto cechy typowego pracoholika.

Warto jednak pamiętać, by odróżnić osobę uzależnioną od tej, która pracuje ponad siły z konieczności, na przykład spowodowanej trudną sytuacją materialną. Sami pracoholicy również nie stanowią jednolitej grupy, zaś w gronie osób uzależnionych wyróżnić można kilka typów.

PRZEKRACZANIE GRANICY

Granicę między pracowitością a pracoholizmem łatwo przekroczyć. Jak podkreślają specjaliści, tym co powoduje zjawisko pracoholizmu, jest przede wszystkim niska samoocena pracownika. Wpływ na nią mają czynniki zewnętrzne, opinie innych osób, dlatego pracoholik bardzo przeżywa każdą porażkę i trudno mu zaakceptować własne słabości. Drugim czynnikiem jest fakt, że pracoholik ma motywacje zewnętrzną i wykonuje daną pracę przede wszystkim po to, by spełnić oczekiwania innych osób. Brakuje mu ciekawości dotyczącej pracy, zainteresowania. Bardziej jest to spełnianie standardów związanych z wymaganiami pracodawcy lub współpracowników.

CZYM PRACOHOLICY RÓŻNIĄ SIĘ OD SIEBIE?

Pracoholicy mogą reprezentować jeden z trzech typów postępowania:

- kompulsywno-zależny

- perfekcjonistyczny

- zorientowany na osiągnięcia

Przyjrzyjmy się każdemu z nich.

TYP 1

Takie osoby wykazują się wyjątkowo silnym zaangażowaniem w prace i zwykle poświęcają jej znacznie więcej czasu, niż pierwotnie zamierzali. Nie potrafią kontrolować czasu, zaś w chwili wytchnienia doświadczają silnego stresu i innych, negatywnych emocji. Chociaż pracują dużo, efekty ich wysiłków niekoniecznie są wysokie.

TYP 2

Nieco inaczej wygląda sytuacja w przypadku pracoholików perfekcjonistycznych. Poświęcają oni dużo czasu na staranne przygotowanie się do realizacji zadania i sprawdzają nawet najdrobniejsze szczegóły. Jako pracownicy są zazwyczaj mało elastyczni. Dużym problemem jest ich skłonność do ponadprzeciętnego koncentrowania się na detalach, ciągłego kontrolowania efektów swojej pracy.

TYP 3

Tacy pracownicy zorientowani są na osiągnięcia. Priorytetem dla nich jest kariera, sukces zawodowy. Cele, które sobie wyznaczają, są zazwyczaj dalekosiężne. W pracy skutecznie motywuje ich rywalizacja z innymi, co może utrudniać współpracę w zespole. To, co różni ten typ pracoholika od poprzednich, to możliwość zaprzestania pracy bez występowania negatywnych stanów emocjonalnych, typowych dla osób uzależnionych.

PRACOHOLIZM A RODZINA

Dla takiego pracownika życie rodzinne może być z jednej strony przeszkodą w pracy, ale jednocześnie pewnym punktem odniesienia, źródłem motywacji. Bardzo często dzieci pracoholików wychowywane są przez babcie i dziadków, ponieważ rodzice tak mocno pochłonięci są realizacją zadań i stawianiem sobie coraz wyższych poprzeczek.

PERFEKCJONIZM SZEFA MĘCZY

Dla podwładnych pracoholika najbardziej uciążliwy jest jego perfekcjonizm. Dla kierownika zawsze znajdzie się coś, co można zrobić inaczej, przy czym efekt nie zawsze będzie lepszy. Po prostu ważne, że pracownicy nanoszą jakieś poprawki, zmieniają produkt/usługę. To bardzo demotywuje podwładnych, nie daje szansy na satysfakcję w pracy. Wielu pracowników celowo zostawia drobne błędy, by potem szybko je poprawić „na lepsze”. To typowe działanie pracoholika perfekcjonisty – cyzelowanie szczegółów do ostatniej chwili. Dla organizacji jest to wysoce nieefektywne zarządzanie ludźmi. Podwładni marnują czas na poprawki, zamiast wykonywać kolejne zadania, realizować następne cele, rozwijać się, podnosić kompetencje.

Menadżer perfekcjonista zabija w ludziach wszelkie zaangażowanie, nie dostrzega i nie rozwija talentów, za to skutecznie je tłamsi nadmiernym skupieniem na detalach. Co gorsze, przyczyny nie doszukuje się w swoim działaniu, a postawie pracowników.

Wyznaczanie samemu wszelkich wytycznych do wykonania zadania pozbawia pracownika własnej intencji, zabija autonomię, ogranicza jego myślenie, innowacyjność, kreatywność. Pracownik staje się pasywnym, co w dłuższej perspektywie obniża energię do działania.

CZY DA SIĘ TEGO POZBYĆ?

Niewątpliwie pierwszym krokiem jest obudzenie w sobie świadomości, że być może poświęcamy za dużo czasu na pracę, na realizację zadań. Trzeba popytać otoczenia i rodziny, jak oni postrzegają nasze zaangażowanie w pracę. Czy jest tego za dużo? Czy jest to odpowiednia wartość?

Dzięki informacji zwrotnej dostrzeżemy pełny obraz naszej postawy w pracy.