PERFEKCJONIZM POD KONTROLĄ

Perfekcjonizm brzmi dumnie, jednak istnieje cienka granica, między zdrowym dążeniem do ulepszenia swoich działań, wyrobów czy zachowań, a obsesyjnym perfekcjonizmem, który może mieć negatywne skutki psychiczne, fizyczne oraz emocjonalne i społeczne. Radzenie sobie z perfekcjonizmem własnym i cudzym, ułatwi zrozumienie tej trudnej i wieloaspektowej cechy.

Perfekcjonizm nie jest z definicji negatywny. Kiedy osoba o cechach perfekcjonisty potrafi czerpać satysfakcję z dążenia do doskonałości, a wysokie, ambitne cele nie powodują u niej lęków, tylko motywują ją i inspirują do ciekawego, rozwojowego życia, trudno powiedzieć, żeby miała jakikolwiek problem. Raczej odwrotnie, stanowi wzór do naśladowania. Jest tak, dopóki człowiek ma świadomość swoich granic, szanuje swój organizm i daje mu wypocząć, oraz nie pozostaje obojętny na innych w relacjach, a konieczność osiągnięcia najlepszych wyników nie przesłania mu rzeczywistości.

Natomiast perfekcjonizm negatywny i chorobliwy występuje, gdy osoba nie odczuwa satysfakcji z dotychczasowych osiągnięć, a przyszłe zadania napawają ją strachem przed porażką. Stawia sobie nieosiągalne wymagania, jest wobec siebie bardzo surowa, jednocześnie wrażliwa na opinię innych, którą uzależnia od swoich osiągnięć.

Perfekcjonizm nie oznacza nieomylności, wywiązywania się w 100% ze wszystkich zadań, bycia doskonałym. Tylko potrzebę dążenia do doskonałości, która ma różne oblicza.

Badania światowej sławy psychologów, Dr P. Hewitt’a i Dr G. Flett’a, którymi dzielą się m.in w książce Perfectionism: Theory, Research, and Treatment, pozwalają z pełnym przekonaniem powiedzieć, że osoba o osobowości perfekcjonistycznej, jest co najmniej bardzo wymagająca do życia. W przytoczonej książce, naukowcy wyróżniają trzy rodzaje perfekcjonizmu:

  1. Typ zorientowany na siebie – taka osoba wymaga od siebie najlepszego z możliwych wypełnienia zadań, za które jest odpowiedzialna. Sama ustawia sobie wysoką poprzeczkę. Jest bardzo autokratyczna, skupiona na niepowodzeniach, za które się karci.

  2. Typ zorientowany na innych – osoba, która wymaga od innych niebotycznych osiągnięć. Oczekuje doskonałości od podwładnych, współpracowników oraz bliskich, bywa apodyktyczna, niecierpliwa, kontrolująca.

  3. Typ uwarunkowany społecznie – osoba, która jest przekonana, że inni wymagają od niej perfekcjonizmu. Wierzy, że jej bezbłędne zachowanie, osiągnięcia, realizacja zadań, stanowi wyznacznik akceptacji społecznej.

W literaturze naukowej i powszechnej, można znaleźć także inne nazewnictwo, jednak cechy wyróżniające poszczególne typy są takie same. Każdy z takich osób mocno się wewnętrznie eksploatuje, nieustannie produkuje hormony stresu lub przeżywa lęki, prowadzące nie tylko do wycofania z życia społecznego, ale i do objawów somatycznych, zaburzeń depresyjnych i innych. Taka osoba powinna otrzymać poradę psychologiczną i wsparcie, aby małymi krokami zacząć odzyskiwać kontrolę nad swoim życiem. Nauczyć się redukować stres, ale także zmienić głęboko zaprogramowane przekonanie o konieczności bycia zawsze, wszędzie i we wszystkim na 150%, oraz o zależności między akceptacją otoczenia a własną (nie)zawodnością.

Perfekcjonizm w pracy

Dążenie do doskonałości potrafi czasami pokazać, jak bardzo jesteśmy niedoskonali. - J.L. Wiśniewski, M. Domagalik

Bycie wymagającym i oczekiwanie najlepszych rezultatów w pracy jest, w granicach zdrowego rozsądku, zrozumiałe. Osoba dążąca do perfekcji może lepiej niż ktokolwiek inny ocenić ofertę kontrahenta, zwrócić uwagę na szczegóły wymagające dopracowania w projekcie, na spotkaniach zadawać trafne i przybliżające do celu pytania, a także być niezawodnym korektorem czy recenzentem. To szczęście mieć kogoś takiego w zespole pracowników.

Gdzie więc zaczyna się problem? Samodzielna praca perfekcjonisty może być utrudniona przez…prokrastynację i obniżoną efektywność. Wbrew pozorom to często towarzyszy perfekcjonistom i dodatkowo ich wypala. Tak bardzo chcą doskonale wykonać powierzone zadania, że wciąż doprecyzowują plan działania, ulepszają go podnosząc poprzeczkę, aż w końcu zadanie osiąga tak wysoki standard, że wydaje się nierealne do osiągnięcia. Wówczas przerasta ich strach przed niepowodzeniem, więc wykonują wiele innych czynności, nieświadomie usprawiedliwiając się za odkładanie głównego zadania na później.

Może się okazać, że borykający się z chorobliwym perfekcjonizmem pracownik wpadł właśnie w sidła prokrastynacji, co wpływa na obniżoną efektywność jego pracy i niższą skuteczność oczekiwanych przez szefa rezultatów. Osoba z prokrastynacją, która jest typem ukierunkowanym na innych, może mieć trudności z nawiązaniem serdecznej relacji w środowisku pracy. Współpracownicy bywają zniechęceni sztywnością, zmiennością, zasadniczością i obsesyjną kontrolą jakości pracy, danej osoby.

Jak wesprzeć perfekcjonistę w realizacji zadań?

Zarządzanie perfekcjonistą może być trudne, ale nie jest niemożliwe. Perfekcjoniści nie nadają się do każdej pracy. Nie dawaj im projektów, ani ról, w których mogą rozwinąć wyobraźnię, co uniemożliwi ukończenie zadań. Nie każdy perfekcjonista może być dobrym menedżerem, ponieważ prawdopodobnie będzie wymagać zbyt wiele od ludzi. Zaproponuj takiej osobie stanowisko, na którym jest potrzebna i doceniana wybredność, dbałość o detale. Każdy biznes posiada obszary, które wymagają dużej koncentracji na szczegółach, jednocześnie pozostawiając swobodniejsze widełki czasowe i elastyczność decyzyjną (zadania kreatywne, konstrukcyjne).

Wspieraj swoich perfekcyjnych pracowników i zaproponuj coaching. Wielu perfekcjonistów nie zdaje sobie sprawy z tego, jak się zachowują, jeszcze inni nie mają motywacji do zmiany. Poświęć im czas. Zaproponuj rozmowę w cztery oczy. Podkreśl, że widzisz wysokie ambicje u swojego pracownika, do robienia wszystkiego dokładnie i poprawnie. A następnie spróbuj uświadomić pracownikowi, wady takiego podejścia na konkretnym przykładzie/zadaniu. Wyjaśnij, że ustalając priorytety i identyfikując to, co najważniejsze, można zaoszczędzić czas i wysiłek. Zapytaj, w jaki sposób możesz pomóc mu zawierać kompromisy (superwizja, mentoring, szkolenia).

Pamiętaj, że posiadanie perfekcjonisty w zespole ma wiele pozytywnych cech. Korzystaj z bystrości i analitycznego myślenia perfekcjonisty w konstruowaniu opinii i raportów.

Planuj oceny pracownicze, podczas których będziesz mógł na bieżąco doceniać dobre rezultaty pracy perfekcjonisty, ale także zwracać uwagę i uświadamiać o nieefektywnych zachowaniach. W ten sposób pokażesz perfekcjoniście, które zachowania skutkują ograniczaniem ich rozwoju zawodowego.

Wsparcie w pracy, otwartość i zrozumienie pracodawcy, wpływa bezpośrednio na wieloaspektowe podniesienie jakości życia osoby z osobowością perfekcjonisty.